Çin Seddi
Çin Seddi, Çin’in kuzeyinde ve Moğolistan‘ın güneyinde yaklaşık iki bin yıl boyunca inşa edilmiş, çoğu birbirine paralel çok sayıda duvardan oluşur. Çin Seddi’nin duvarının, en kapsamlı ve en iyi korunmuş versiyonu Ming hanedanından (1368-1644) kalmadır. Güneydoğu Liaoning eyaleti, Dandong yakınlarındaki Hu Dağı’ndan doğudan batıya doğru 5.500 mil (8.850 km) boyunca Jiuquan’ın batısındaki Jiayu Geçidi’ne kadar uzanır. Bu duvar, Çin kırsalında kıvrılırken genellikle tepelerin ve dağların zirvelerini izler. Uzunluğunun yaklaşık dörtte biri yalnızca nehirler ve dağ sırtları gibi doğal engellerden oluşur. Geri kalanın neredeyse tamamı beşeri unsurdur yani inşa edilmiş duvarlardan oluşur.
Duvarın uzun bölümleri, artık yıkılmış veya tamamen ortadan kalkmış olsa da, yine de Dünya’daki en dikkat çekici yapılardan biridir. Çin Seddi, 1987’de UNESCO Dünya Mirası alanı ilan edilmiştir. Tahkimat sisteminin büyük bölümleri MÖ 7. yüzyıldan 4. yüzyıla kadar uzanmaktadır. MÖ 3. yüzyılda, birleşik Çin’in ilk imparatoru olan Shihuangdi, bir dizi mevcut savunma duvarını tek bir sisteme bağladı. Geleneksel olarak, duvarın doğu ucunun, Bo Hai (Chihli Körfezi) kıyısı boyunca doğu Hebei vilayetindeki Shanhai Geçidi (Shanhaiguan) olduğu düşünülüyordu. Duvarın uzunluğu yaklaşık 4.160 mil (6.700 km) kadardır. MÖ 7. yüzyılda Chu eyaleti kalıcı bir savunma sistemi kurmaya başladı. “Kare Duvar” olarak bilinen bu sur, krallığın başkentinin kuzey kesiminde bulunuyordu. 6. yüzyıldan 4. yüzyıla kadar diğer eyaletler Chu’nun örneğini izledi.
Eyalet Eyalet Çin Seddi’nin İnşası
Chu eyaletinden sonra, tüm ülkede duvarın temelleri atılıyordu. Qi eyaletinin güney kesiminde, mevcut nehir bentleri, yeni inşa edilen siperler ve geçilmez dağlık araziler kullanılarak kademeli olarak geniş bir çevre duvarı oluşturuldu. Qi duvarı, esas olarak toprak ve taştan yapılmıştı. Zhongshan eyaletinde, güneybatıdaki Zhao ve Qin eyaletlerinden gelen istilayı engellemek için bir duvar sistemi inşa edildi. Wei eyaletinde, iki savunma hattı vardı. Bunlar, Hexi ve Henan duvarlarıydı. Hexi Duvarı, Qin eyaleti için batı göçebelerine karşı bir tahkimattı.
Bu duvar Kral Hui (M.Ö. 370–335) döneminde inşa edilmiş, batı sınırındaki Luo Nehri üzerindeki bentlerden genişletilmiştir. Hua Dağı’nın doğusundaki Xiangyuan Mağarası yakınlarında güneyde başlar ve şu anda İç Moğolistan Özerk Bölgesi olan Guyang’da sona erer. Daliang’ı (şimdi Kaifeng olan başkent) korumak için inşa edilen Henan Duvarı ise, Kral Hui tarafından sonraki yıllarında onarıldı ve genişletildi. Zheng eyaleti içinse, Zheng’i fethettikten sonra Hun eyaleti tarafından yeniden duvar inşa edildi. Yine Zhao eyaletinde de Çin Seddi inşası için bir güney duvarı ve bir kuzey duvarını tamamlandı. Güney duvarı esas olarak Wei devletine karşı bir savunma olarak inşa edildi.
Qin Eyaleti ile Çin Seddi
İdari yeniden yapılanma Shang Yang tarafından, gerçekleştirildikten sonra Qin devleti, siyasi ve askeri olarak büyüdü. Bu sayede yedi eyalet arasında en güçlü hale geldi. Ancak, kuzeyden iki göçebe halk olan Donghu ve Loufan tarafından sık sık baskılara ve kuşatmalara maruz kaldı. Bu nedenle Qin, Lintiao’dan başlayan, Liupan Dağları boyunca kuzeye giden ve Huang He’de sona eren bir duvar dikti. Bu duvar, krallığı; Donghu, Linhu ve Loufan gibi kuzeyli grupların yanı sıra Qi devletinin saldırılarından korumak için iki ayrı savunma hattı niteliğindeydi. İlk olarak kuzeyde bulunan Yishui Duvarı hazırlandı. Yishui Duvarı, Yi Nehri’nin setinden iki ana rakip devlet olan Qi ve Zhao’ya karşı bir savunma hattı olarak genişletildi. Başkent Yi Şehri’nin güneybatısında başladı ve Wen’an’ın güneyinde sona erdi. MÖ 290’da Yan eyaleti, Hebei’deki Zhangjiakou bölgesinde kuzeydoğudan başlayarak Liao Nehri’ni geçerek ve Xiangping antik kentine kadar uzanan Yan Dağları boyunca Kuzey Duvarı’nı inşa etti. Bu, Çin Seddi için Zhanguo döneminde dikilecek son bölüm niteliği taşımaktaydı.
İlk Qin imparatoru olan Shihuangdi, MÖ 221’de Qi’ye ilhakını tamamladı ve böylece Çin’i birleştirdi. Önceki eyaletler arasında kurulan tahkimatlarını kaldırılmasını emretti. Çünkü bunlar yalnızca iç hareketlere ve idareye engel teşkil ediyordu.
Ek İnşaat Dönemleri
Ek olarak, Orgeneral Meng Tian’ı göçebe Xiongnu’nun istilalarına karşı kuzey sınırını garnize etmesi ve Qin, Yan ve Zhao’daki mevcut duvar bölümlerini birleştirmesi için gönderdi. Bu inşaat dönemi MÖ 214 civarında başladı ve on yıl sürdü. Projede yüz binlerce asker ve askere alınmış işçi çalıştı. Ancak, Shihuangdi’nin ölümünden sonra Qin hanedanının düşmesiyle, duvar büyük ölçüde bakıma muhtaç hale geldi. Bei Qi krallığı (550-577) ÇinSeddi’ni onardı. Kısa ömürlü ancak etkili biçimde Sui Hanedanlığı da (581-618) Çin Seddi’ni birkaç kez daha onardı ve genişletti. Sui’nin düşüşü ve Tang Hanedanlığı’nın yükselişi ile Çin Seddi bir sur olarakönemini yitirmeye başladı. Bunun nedeni hanedanlığın Tujue kabilesini kuzeyde mağlup etmesi ve duvar tarafından korunan orijinal sınırın genişlemesiydi. Song Hanedanlığı’na geçildiğinde Çinliler, Çin Seddi’nin her iki yakasındaki birçok bölgeyi ele geçiren kuzeydeki Liao ve Jin halklarının tehdidiyle karşılaştı. Bu durum karşısında geri çekilmek zorunda kaldılar. Cengiz Han tarafından kurulan güçlü Yuan (Moğol) Hanedanı (1206-1368) sonunda tüm Çin’i, Asya’nın bazı kısımlarını ve Avrupa’nın bazı kısımlarını kontrol etti. Çin Seddi’nin askeri bir tahkimat bakımından Moğollar için oldukça az önem taşıdığı söylenebilir. Ancak bu dönemde kurulan kazançlı İpek Yolu ticaret yolları boyunca seyahat eden tüccar ve kervanları korumak için askerler görevlendirildi.
Çin Seddi’nin Son Dönemi
Uzun geçmişine rağmen Çin Seddi, asıl olarak Ming Hanedanlığı döneminde inşa edilmiştir. Moğollar gibi, erken Ming yöneticileri de sınır surları inşa etmeye pek ilgi göstermiyordu ve duvar yapımı 15. yüzyılın sonlarından önce yükseliş göstermemişti. 1421 yılında Ming imparatoru Yongle, eski Moğol şehri Dadu’nun bulunduğu yerde Çin’in yeni başkenti olarak Pekin’i kabul ettiklerini duyurdu. Ming hükümdarlarının güçlü eli altında, Çin kültürü gelişti. Yine aynı dönemde Çin Seddi’ne ek olarak köprüler, tapınaklar ve pagodalar da dahil olmak üzere muazzam miktarda inşaatlar yapıldı. Bugün bilindiği şekliyle Çin Seddi’nin inşası 1474 civarında başladı. Bölgesel genişlemenin ilk aşamasından sonra, Ming yöneticileri büyük ölçüde savunmacı bir tutum aldılar ve Çin Seddi’nin yeniden yapılandırılması ve genişletilmesi bu stratejinin anahtarıydı.
Ming duvarı, Liaoning Eyaletindeki Yalu Nehri’nden Gansu Eyaletindeki Taolai Nehri’nin doğu kıyısına değin varlığını devam ettirir. Bu duvar doğudan batıya günümüzdeki Liaoning, Hebei, Tianjin, Pekin, İç Moğolistan, Shanxi, Shaanxi, Ningxia ve Gansu’yu kapsamaktaydı. Juyong Geçidinin batısından başlayarak Çin Seddi, güney ve kuzey hatlarına ayrıldı. Duvar boyunca stratejik kaleler ve kapılar yerleştirildi. Geçişlerin tamamı Ming döneminde ağır bir şekilde garnize edildi ve başkentin savunması için hayati önem taşıdı. 17. yüzyılın ortalarında, merkezi ve güney Mançurya’dan gelen Mançular, Çin Seddi’ni aştı ve Pekin’e girdi, sonunda Ming Hanedanlığı’nın düşüşünü ve Qing Hanedanlığı’nın başlangıcını zorladı. 18. ve 20. yüzyıllar arasında yapı, Batı dünyası için Çin’in en bilinen sembolü haline geldi. Hem fiziksel Çin gücünün bir göstergesi olarak, hem de Çin devletinin püskürtmek için sürdürdüğü engelin psikolojik bir temsili olarak ortaya çıktı. Günümüzde de Çin Seddi’nin insanlık tarihinin en etkileyici mimari özelliklerinden biri olduğu kabul görmektedir.
Kaynakça;
- https:/www.history.com/topics/ancient-china/great-wall-of-china
