Cenhiz Han Kimdir?

Kan, gözyaşı ve yağma üzerine yükselen Cengiz Han’ın kurduğu (1206-1294) Moğol İmparatorluğu, dünya tarihinin en büyük İmparatorluklarından biri oldu. Yaşadığı süre içinde, o kadar çok kan döktü ki Müslüman ve Hristiyanlar onun deccal olduğuna inandılar.  Moğol İmparatorluğunun taktiği, her zaman kendine karşı koyanları yok etmek üzerine kurulmuştu. Acımasız, hırslı ve ihtiraslı bir savaşçı olan Cengiz Han, Asya’daki göçmen kabileleri bir araya getirerek, tüm dünyaya korku ve dehşet saçan bir İmparatorluk yaratmıştır. Fakat, bu efsanevi başarının temelleri kan üzerine kurulmuş ve dünya kan gölüne dönecekti. Asya’dan Avrupa’ya kadar uzanan bu dehşet, gözyaşı ve yıkımlar, Cengiz Han’ı dünyanın gelmiş geçmiş en büyük eli kanlı askeri liderleri yapmıştır.

Kendisini ölümsüz kılmak isteyen Cengiz Han, kahinlerinin önerisi ile sayısız kadınla evlenmiş ve bugün dünyada yaşayan yaklaşık 25 milyon insan onun torunları olduğu söylenmektedir. Cengiz Han 1162 yılında dünyaya geldiğinde, avucunun içindeki kanı görenler, gelecekte ne kadar büyük bir savaşçı olacağının hükmüne vardılar. Dokuz yaşındayken babası, Tatarlar tarafından zehirlenerek öldürüldüğünde, onu çok zorlu bir çocukluk bekliyordu. Kendi kabilesi tarafından, ailesiyle beraber dışlanarak sürgün edildi. Çocukluk yıllarında zor şartlarda avlanarak hayatta kaldı. Hatta yemek kavgası sebebiyle kardeşini bile öldürmek zorunda kaldı. Gençliğinin bir kısmını köle olarak geçirdi, fakat daha sonra topladığı boylarla gücüne güç katarak korkulan bir komutan oldu. Gerçek ismi Timuçin olan Cengiz Han, 1206 yılında Hanlar Hanı adını almasıyla birlikte, dünya sahnesindeki kanlı işgal serüvenine başlayabilirdi.

---

Cengiz Han İmparatorluğunun İlk Yılları

Cengiz Han, Moğol kabilelerini bir çatı altında toplayarak, en büyük destekçisi ve çocukluk arkadaşı Camoka’yı ve babasının düşmanlarını kılıçtan geçirdi. İlk seferini 1207 yılında Çin’e yaptı. Cengiz Han, Kuzey Çinin ele geçirmesine rağmen, Çinin tamamını ele geçirememişti. Çin, üzerine yaptığı seferleri durdurarak, ”Sadece kaybedeceği bir savaşa girerler diyerek” atını başka diyarlara sürme kararı aldı. 1218’de Harzemşah İmparatorluğu içinde bir grup Moğol tüccarın Vali İnalcık tarafından öldürülmesi, Cengiz Han için bir savaş bahanesi olarak öne sürülecekti. Harzemşah İmparatorluğu bu öldürülen grubun, Moğol savaş casusları olduğunu gerekçesiyle öldürdüklerini söyleseler de Cengiz Han Harzemşah İmparatoru Şah Alaeddin Muhammed’den Valinin kendisine teslim edilmesi talep etti.

Cengiz Han’ın cevap için gönderdiği heyete Harzemşahlar hayır cevabının verirlerse, Cengiz Han, Harzemşahlara şöyle bir cevap verilmesi söylemişti: ” Harzemşahlar’a İmparatorluğun yıkıntıları ve enkazı içinde ağlayabilirler’’ cevabını iliştirmişti. Alaeddin Muhammed Harzemşah, hayır cevabını verdi ve heyeti ağır bir şekilde aşağıladı. Cengiz Han bu cevabın sonucunda, tabi ki durmayacaktı, aradığı savaş bahanesini elde etmişti. Yaklaşık, 100.000 kişilik ordusu ile Cengiz Han, Harzemşah İmparatorluğunun üzerine yürümeye başladı. Buna karşılık Harzemşahların ordusu 400.000 kişilik bir ordu olsa da Moğollar tarafından dağıtılarak bozguna uğratıldı.

---

Cengiz Han Semerkant İşgal Altında

Harzemşah İmparatorluğuna bağlı önemli şehirlerden olan, Semerkant, Buhara ve Gürgenç işgal edildi. Buhara’da 20.000 kişilik Türk ordusu yok edildi, şehir yakılıp yıkıldı kül oldu, insanlar katledildi ve köle yapıldı. Bu, Cengiz Han’a özgü olan bir savaş stratejisiydi. Buhara yok edildikten sonra, başkent Semerkant’a yönelen Cengiz Han, 1220 yılında kente vardı. Başkent Semerkant 100.000 kişilik bir askerle daha iyi korunuyordu. Fakat 100.000 kişilik ordu Cengiz Han’a 5 gün direnebildi ve savunma düştü. Askerlerin ve halkın birçoğu, Moğollar tarafından kılıçtan geçirildi, teslim olanlar dahi sonrasında idam edildi. Gürgenç şehri ise halen Harzemşah kontrolü altında idi.

O zamanın tarihçileri, Moğolların, Gürgenç’in işgali sırasında 50.000 Moğol askerinin her birine 24 kişi öldürme emri verildiğini, yazar ki bunun anlamı da 1,2 milyon kişinin katledilmiş olduğu gerçeğidir. Bu sayı 1,2 milyon kişiye ulaşmadığı varsayımda bulunsak bile, Gürgenç’in ele geçirilmesi sırasında tarihin en büyük katliamlarının yaşandığını söylemek çok dayanaksız olmasa gerekir. Moğollar 1221 yılında Horasan’ı da kanlı bir işgal ile ele geçirdiler. Horasan alınmasından sonra, Harzemşah İmparatorluğunun ordusunun nerdeyse tamamı yok edilmişti. Harzemşah İmparatorluğunun yıkılması ile bugünkü Irak, Türkiye, Suriye toprakları Moğol hakimiyetine girmiş oldu.

---

Cengiz Han Asya’dan Avrupa Kapılarına

Doğu Avrupa’yı artık Moğol korkusu sarmıştı ve Moğolların işgal iştahı, bir türlü dinmiyordu. Moğollar 1223’te 80.000 kişilik Rus ordusunu ezip geçti. Macaristan, Polonya ve Rusya’nın birçok şehri adeta kan gölüne döndü. Moğol ordusu kabus gibiydi, taş üstüne taş bırakmıyordu. Moğollar için ilerleme olağanüstü gittiği sırada, 1227 yılında Çin topraklarındaki isyanı bastırmaya çalışan Cengiz Han öldü. Cengiz Han’ın ölümü Moğollarda şok etkisi yaratacak ve işgal hareketlerini durduracaktı. Avrupa işgali de yarıda bırakılmıştı.

Ögeday Dönemi

Artık yeni Han, Cengiz Han’ın oğlu Ögeday’dı. Ögeday babasının vasiyeti olan, Çin’in tamamen işgali için 7 yıl çabaladı. 1234 yılında Çin İmparatoru öldürüldü, Çin toprakları artık tamamen Moğolların hakimiyetine girmişti. Moğollar artık bilinen bütün dünyayı ele geçirmek üzere, 150.000 bin kişilik ordu ile yola koyuldu. 1236’da Kore yarımadası isyan bastırılarak, tekrar hakimiyet altına alındı. 1236-1242’de dehşet verici ordu Rusya’yı yeniden kan gölüne çevirdi. Moğollar,Polonya ve Macaristan ilerlemelerinin ardından, Viyana kapılarına kadar dayandı. Tam bu sırada, Ögeday’ın ölümü, Avrupalılar için adeta bir şans ve mucize olmuştu. Moğol ordusu, Rusya içlerine kadar çekilmek zorunda kaldı. Avrupa işgali yarım kalmış ve bir daha Avrupa bu korku ile karşı karşıya kalmadı ve Moğollar, Rus topraklarında yaklaşık 250 yıl boyunca yaşadılar.

---

Orta Doğu Seferleri

Tarihler 1250 yılını gösterdiğinde, Moğol İmparatorluğu artık 3 ayrı yarı bağımsız parçaya bölünmüştü. Çin ve Moğolistan topraklarından meydana gelen bir bölüm, Pers topraklarındaki İlhanlılar Devleti ve Rus topraklarındaki Altın Orda. İlhanlıların lideri Hülagü (Cengiz Han’ın torunu) 1255 yılında Abbasilelere saldırdı ve Suriye, Filistin ve Bağdat’ı darmadağın ettiler. Tarihçiler Bağdat’ın yaşadığı işgalin, vahametini anlatırken: Astronomi başta olmak üzere, farklı alanlarda yazılmış birçok eserler yakılıp yıkılmıştır. Kütüphaneler yakılarak bütün kültürel hafıza yok edilmişti. Kent halkı kaçmaya çalışmış fakat, 80.000’e yakın sivil halk Moğollar tarafından katledildiği tahmin edilmektedir.

Moğolların Düşüşü

Bağdat’ın İşgalinin ardından, Hülagü ayakta kalan tek İslam Devleti, Memluk Devletine gözünü dikmişti. 1260 yılında Ayn Calut savaşında Mısır Memlukluları ve İlhanlılar, Samarya (Batı Şeria) şehrinin kuzeyinde karşılaştı. Ayn Calut savaşıyla birlikte Moğollar ilk kez yere serilmişti. Bu yenilgiyle birlikte Moğolların düşüşü başlamış oldu. Hülagü bu yenilginin intikamını almak için, toparlanma hazırlıklarına girişti. Fakat Altın Orda Devleti’nin yönetiminde bulunan, 1240 yılında Müslüman olduğu tahmin edilen Berke Han, Hülagü’nin Müslümanlara yaptığı zulme daha fazla göz yummak istemiyordu. Hülagü ordusunu intikam için Mısır Memluklu Devletinin üzerine gönderdiği sırada Berke Han, Nogay Han komutasındaki ordusunu İlhanlılar üzerine doğru göndermişti. Nogay Han, Hülagü’yü bozguna uğratarak Moğollar arasındaki ilk iç savaşı başlatmış oldu. Cengiz Han’ın kurduğu Moğol İmparatorluğu artık parçalanmıştı. Moğollardan geriye 4 hanlık kalmıştı artık, Çin’deki Yuan Hanedanlığı, Çağatay Hanlığı, Altın Orda Hanlığı ve İlhanlı Devleti.

---

Kaynakça;

• Tarihi Değiştiren İmparatorluklar: Ali Çimen
• Kısa Dünya Tarihi: Ahmet Meral
• The Mongols: David Morgan
• britannica.com