Ankara Savaşı Tarihi
Ankara’nın Çubuk Ovası, 28 Temmuz 1402’de zamanlarının en büyük iki savaş erbabı arasında destansı bir çatışmaya, Ankara Savaşı tarihine sahne oldu. Osmanlı Sultanı Bayezid’in güçleri, bozkırların büyük Fatihi Timur’un ordularıyla karşı karşıya geldiğinde her iki taraf da itibarlarının zirvesindeydi.
Arkalarında, olağanüstü bir fetih geçmişi vardı. Her iki savaş lideri de fırsat için tüm mevcut güçleri toplamıştı ve Ankara Savaşı gibi bir büyüklükteki karşılaşmadan günün sonunda, ayakta kalan tek bir imparatorluk olabilirdi. Osmanlılar, 14. Yüzyılın ortalarından itibaren Doğu Anadolu’dan Balkanlar’a kadar varlıklarını hissettirmiş, Bizans İmparatorluğu‘nun, eski topraklarında ortaya çıkan hükümdarlıkların en başarılısı olmuştu. Türklerin büyük bir kısmı, Avrupa’ya geçmeyi başarmış ve kendilerini Balkanlar’da egemen ilan etmişti. İlk yıllarda Osmanlı’nın yayılmasının önemi tam olarak anlaşılmamıştı. Ancak I. Murad Edirne’yi başkent yapıp harekât merkezini Avrupa’ya taşıdı.
Böylelikle, fetih bölgeleri için tehlike çanları çalıyordu. I. Murad, 1389’da Kosova savaşında, Sırpları mağlup ederek Balkan İmparatorluğu’nu yok etti ve bölgede Osmanlı egemenliğini sağlam bir şekilde tesis etti. I. Murad, Kosova Savaşı’nda öldürüldü, ancak yerine atalarının yerini aratmayacak olduğunu kanıtlayan oğlu, I.Bayezid (Yıldırım Bayezid) geçti. Bayezid, Avrupa ve Anadolu’da beklenmedik bir şekilde otoritesini ileri sürme yeteneği nedeniyle yıldırım sıfatını aldı. Bayezid, Balkanların efendisiydi ve Doğu’da da prestiji tartışılmıyordu. Fakat ilerleyen süreçte, Konya merkezli Karamanoğulları ve Sivas ve Kayseri merkezli Eretnalar gibi birkaç beylik Osmanlı hükmüne isyan etti. Bu Bayezid’in liderliğinin ilk ciddi sınavıydı ve 1389’dan 1392’ye kadar bu isyanı bastırmak için mücadele etti. Sonunda başarılı olan Bayezid’in Anadolu’daki faaliyetleri onu Doğu’da başka bir güçlü hükümdarla buluşturdu.
Ankara Savaşı Nedenleri
Ankara Savaşı’nın temelini oluşturan nedenler şunları içerir;
- Timur’un Anadolu üzerinde hakkı olduğunu düşünmesi,
- İki devletin hakimiyet alanlarının birbiriyle kesişmesi,
- Osmanlıların erken aşamada Ön Asya’ya dayanması,
- Anadolu’daki diğer beylik liderlerinin Timur’a sığınması,
- Osmanlı tarafından savaş öncesi Erzincan ve Kemah’ın ele geçirilmesi,
- Bayezid ile Timur arasındaki olumsuz netice gösteren mektuplaşmalar,
- Timur’un Osmanlı’yı da diğer beylikler gibi kendi hükümdarlığı altına almak istemesi savaşın nedenleri arasında gösterilebilir.
Ankara Savaşı’nda Timur
Timur, daha sonraki yüzyıllarda şiir, tiyatro ve operada ölümsüzleştirilen hayranlık uyandıran bir Asyalı liderdi. Maveraünnehir’de Barlaslar’ın lideriydi. Bu boy, Cengiz Han‘ın büyük imparatorluğunun halef devletlerinden biri olan Çağatay Hanlığının içindeydi. Timur’un ilk yılları, bölgede iktidar için yarışan birçok grupla mücadele ederek geçti.
Hatta öyle ki mücadeleleri esnasında bacağından bir sakatlık geçirdiğinden topal olarak tanındı. Bu mütevazı başlangıçtan sonra Timur, düşmanlarını birer birer yenmeye başladı. Daha fazla başarı elde ettikçe, daha çok savaşçı göçebeyi kendi yanına çekti. Ankara Savaşı için gerekli kudretinin temellerini erkenden atmıştı. Kendisini, Büyük Emir olarak tanımlıyordu.Timur’un ilk yılları, fiziksel yaralar almasının yanı sıra, ona büyük bir deneyim ve kurnazlık aşılamıştı. Tüm önsezileriyle, son derece hesaplı ve temkinli bir mücadeleciydi.
Timur’un Çağatay Hanlığı Hakimiyeti
Timur, Çağatay Hanlığının efendisi olduktan sonra fetih ve yıkım seferleri, Orta ve Batı Asya’ya, Orta Doğu ve ötesine yayıldı. Altın Orda Devleti, Mısır Memlükleri, İran, Irak ve Kuzey Hindistan’daki Delhi Sultanlığı Timur’un kılıcını hissedecekti. Osmanlı ve Timur arasındaki çatışma, Bayezid’in Anadolu’daki otoritesini, genişletmesi ve Timur’un İran, Gürcistan ve Ermenistan üzerinden geçmesiyle başladı. Aslında, Ankara Savaşı, ortak sınırlarını ihlal etmelerinden kaynaklanıyordu. Bayezid, Anadolu’daki hakimiyetini yeniden kurduğunda, kaçan beylik liderlerinin birçoğu Timur’a sığındı. Bayezid ise Timur’un, düşmanlarına sığınma hakkı verdi. Mısır Sultanı ile Timur aleyhine görüşmeler yaptı. Timur bir kereye mahsus barışçıl bir çözüm aradı. Bayezid’a isyancıların geri dönmesini ve bu entrikalara son verilmesini talep eden bir mektup gönderdi.
Bayezid, özgüveninin zirvesindeyken ve Timur hala, çeşitli akınlara devam ederken netice olumsuzdu. Bayezid, Timur’un gazabını beklemek yerine, aşağılayıcı sözlerle yanıt verdi. 1399-1400 kışında Bayezid, varisi Süleyman Çelebi’yi Timur’un müttefiki Erzincanlı Taharten’e saldırması için Ermenistan’a gönderince askeri gerilim tırmandı. Timur’un tepkisi karakteristik olarak, kararlı ve acımasızdı. 1400 yazında Sivas’ı kuşatmak için yıldırım seferi başlattı. Müslüman nüfus çoğunlukla, fidye ödemekten kurtulmuştu, ancak Ermeni Hıristiyanlar toptan öldürüldü, çoğu diri diri gömüldü. Timur geldiği kadar çabuk ayrıldı, ancak savaşa giden yol başlamıştı.
Ankara Savaşı Öncesi Hazırlıklar
Mısır ve Suriye’deki kampanyalar, Osmanlılar ile Memlükler arasında herhangi bir ittifak olasılığını yok etti ve Timur, Bayezid’in Hıristiyan düşmanlarıyla iletişim kurdu. Trabzon İmparatoru III.Manuel Komnenos, Büyük Emir’le dost olmaya, Osmanlılara karşı gelmeye çok hevesliydi ve ilk fırsattan yararlandı. Başlangıçta, Timur’un askerleri Bayezid ile karşılaşmaya pek meraklı değildiler ve bunun savaş yapmak için uğursuz bir zaman olduğu konusunda onu uyardılar. Ordu, üç yıldır aralıksız harekât yapıyordu ve karşılarında muazzam insan gücü rezervleriyle, ünlü bir savaş lideri olduğunun farkındaydılar. Timur, daha olumlu tahminlerle Anadolu’ya doğru ilerleme başladı.
Timur’un güçleri, Anadolu’nun Kuzeydoğu köşesine girdi ve ayrı bir bölüm Timur’un müttefiki Tarhaten için Kemah şehrini geri aldı. Bu esnada, ana ordu Erzurum üzerinden Sivas’a doğru yürüdü, burada Bayezid elçileri ile nihayet karşılaştı. Ankara Savaşı için bölgeye giderek yaklaşıyorlardı. Timur savaştan caydırılmayacaktı ve elçilere Timur’un ordusunu gözden geçirmeleri için muamele edildi. Timur, krallığının her yerinden, Çağatay’dan, İran’dan, Hindistan’dan, Gürcistan’dan ve diğer birçok ülkeden birlikleri getirdi. Birlikler, liderleri Timur’a birer birer sadakat yemini ettiler. Ordunun çoğu atlı okçulardı, ancak bir dizi Hint savaş filleri de vardı.
Ankara Savaşı Yıldırım Bayezid
Bayezid ise kendi topraklarından ve müttefiklerinden, mevcut tüm güçleri toplamakla meşguldü. I. Bayezid’in ordusunun çekirdeği, yeniçeri piyadeleri ve sipahilerdi. Balkanlar’dan, Bayezid’e Stefan Lazarević liderliğindeki büyük bir zırhlı Sırp süvari kuvveti katıldı. Kırım’dan bir Kıpçak Tatar birliği getirildi ve yakın zamanda yeniden fethedilen Karaman ve Eretna gibi beyliklerden birçok Türk süvari toplandı. Bayezid, Anadolu’ya gitmeden önce, Konstantinopolis kuşatmasını askıya aldı. Bayezid’in ordusu piyadelerin hızına ayak uydurarak nihayet Ankara’ya vardığında, Timur’un Sivas-Tokat civarını kasıp kavurduğunu duydu. Dağlardan oluşan bu ormanlık arazi, piyadelerine süvarilere göre avantaj sağlayacağı için Bayezid için cazip bir fırsat oluştu. Timur, Bzyezid’in yaklaştığını öğrenince ordusunu Sivas’tan uzaklaştırarak hızla güneybatıya, Kızılırmak boyunca Kayseri’ye götürdü ve biraz dinlenip atlar için yiyecek tedarik ederek, Ankara’ya doğru ilerledi.
Timur bölgeyi, Ankara Savaşı için kendi isteğine göre hazırlamaya başladı. Bayezid, Timur’un Ankara’da tekrar ortaya çıktığını duyunca, geldiği yoldan geri dönmek zorunda kaldı. Osmanlı ordusu, sekiz günlük zorunlu yürüyüşlerin ardından yorgun ve susuz olarak bölgenin yakınlarına ulaştı. Timur’un şehrin kuzeydoğusundaki Çubuk ovasında bir savunma mevziisi hazırlamak için zamanı vardı. I. Bayezid, 27 Temmuz’da geldi ve bazı yetkili askerler, Timur tam olarak hazırlanmadan hemen önce saldırmayı önerdi. Bunun üzerine Bayezid, 28 Temmuz 1402 Cuma günü kuvvetleriyle beraber bir geceyi dinlenerek ve dua ederek geçirmeyi seçti.
Ankara Savaşı Kapıya Dayanır
Timur’un, birçok milletten ve halktan oluşan ordusu, Ankara’ya dizildi. Sol kanat Timur’un ilk oğlu Şahruh tarafından, sağ kanat ise ikinci oğlu Miran şah tarafından yönetildi. En büyük birlik, Timur’un varisi Muhammed Sultan tarafından komuta edilen orduydu. Timur merkezin arkasındaki yedek tümeni komuta etti. Onun karşısında Bayezid’in ordusu, konuşlanmıştı. Bayezid’in sol kanadı, oğlu Süleyman Çelebi tarafından, komuta edildi. Osmanlı sağında kuvvetler Stefan Lazarević tarafından komuta ediliyordu. Bayezid, üç oğlu İsa, Musa ve Mustafa’nın desteğiyle merkeze bizzat komuta ediyordu. Saat 10 civarında, Ankara Savaşı başladı ve Timur ordusunun kanatları, Osmanlı ordusunun üzerine ilerledi.
Osmanlı sağ kanatta, Şahruh’un güçlerini geri püskürtmeye başladı. Fakat, Osmanlı solunda farklı bir hikaye vardı. Süleyman Çelebi komutasındaki birliğin büyük kısmı taraf değiştirdi. Timur’un ajanları, Anadolu’da boş durmadığı için bu muhtemelen bir tesadüf değildi. Süleyman Çelebi, savaşın kaybedildiğini hissetti ve sadık güçleri ile sahayı terk etmeye başladı. Ancak savaş hala devam ediyordu. Yıldırım Bayezid, Yeniçerileri ile sağlam durdu ve isabetli bir okçulukla cevap verdi. Osmanlı yedek tümeni, kuşatılmış sol kanadı istikrara kavuşturdu. Timur, torunu Muhammed Sultan’ın önderliğindeki Semerkant tümeninin, hemen ardından savaş fillerinin takip etme zamanının geldiğini gördü.
Ankara Savaşı Sona Doğru
Savaşın gidişatı, Osmanlı tarafı için hüsranla sonuçlanacak gibiydi. Sırp kumandan Lazarović, Bayezid’a geri çekilmesi için yalvardı ama o reddetti. Bayezid, nihayet geri çekilmeye çalıştığında, yakalandı. Ankara Savaşı sonrası, birkaç ayını esaret altında geçirdi. Timur, Türk emirlerini, eski beyliklerine geri getirdi. Ayrıca, Osmanlı şehzadelerinin kendi hükümdarlığı altında küçük emirliklerde devam etmeleri için düzenlemeler yaptı; Süleyman Çelebi, gittiği Balkan topraklarına verildi. Hıristiyan alemine göre, Osmanlı’nın yerini onlar için çok daha korkunç bir şey almış gibiydi.
Timur’un Osmanlı şehzadeleri için yaptığı düzenlemeler, onları birkaç yıl iç savaşta tutmaya devam etti. Ancak bilindiği gibi, Osmanlılar 1453’te Konstantinopolis’i nihayet fethederek bu sıkıntıdan kurtuldu ve yirminci yüzyıla kadar sürecek bir imparatorluk kurdu. Timur’a gelince, binmek zorunda kaldığı kaplanı beslemeye devam etmesi gerekiyordu. Anadolu seferi sırasında, altmış bir yaşındaki yaşlı bir adam olan Timur, 1405 yılında uzun süredir içinde bulunan bir hırs olan Çin’e yönelik sefere çıktı. Sefer sırasında hayatını kaybetti. Osmanlılardan farklı olarak, Timur’un mirası uzun süre devam etmedi.
Ankara Savaşı Sonuçları
- Yıldırım Beyazıt esir alındı. Fakat kendisine Timur tarafından esir gibi davranılmadı. Kendi çadırının hemen yanında oğlu ve Beyazıt’a ayrı bir çadır tesis etti ve tüm giderlerini karşılayarak dostça bir tutum sergiledi.
- Savaş sonrası Timur, Bursa’ya kadar yer alan toprakları kendi devletinin bünyesine katmıştır.
- Ankara Savaşı sonrası İzmir’i fetheden Timur, o zaman Hıristiyan yönetiminde olan bölgeyi Müslüman yönetimine bıraktı.
- Osmanlı’nın yenilgisi, İstanbul’un fethini geciktirdi. Anadolu Beylikleri yeniden kuruldu ve 11 yıllık Fetret Devri dönemi başladı.
Kaynaklar;
- Battle of Ankara | Summary | Britannica
- The Battle of Ankara 1402 – Historical Quest (historical-quest.com)
- Ankara Muharebesi – Vikipedi (wikipedia.org)
