Londra Yangını
1665 yılında meydana gelen, Veba salgınından kurtulan Londra halkı, muhtemelen 1 yıl sonra 1666’da başlarına Londra Yangını gibi daha kötü bir olay geleceğini düşünmemişlerdi. 2 Eylül 1666 günü Thomas Farriner adlı bir vatandaşın işlettiği, Pudding Lane’de yer alan bir ekmek fırınında büyük bir yangın başladı. Yangının söndürüldüğü söylendi. Ancak bu söylem yalandı. Kurak geçen o dönemde, ahşap evlerin kuruması yangının hızla büyümesine sebep oldu. Yangın kısa sürede genişledi ve güçlü rüzgarının etkisiyle, alevleri daha da yayarak neredeyse Londranın üçte birine yayıldı. Giderek yayılan yangın, yaklaşık 100.000 kişinin evsiz kalmasına neden oldu.
Yangın, Londranın küçük dar kıvrımlı sokaklarında evlerin sıralandığı caddelerin arasından geçti. Bütün gücüyle yayılan yangını kontrol altına alma çabaları kısa sürede başarısız oldu. Panik, şehre hızla yayılmaya başladı. Londra Yangını çok hızlı yayılırken, insanların çoğu yangına müdahale etmek yerine canlarını kurtarmaya çalıştılar. Taşıyabildikleri kadar, eşyalarını kurtardılar ve kaçtılar. O gün dışarıda olan insanlar, daha sonraları bu yangın gününü hatırladıklarında sokaklarda insan selleri olduğunu söylediler. Canlarını kurtarmak için kaçan insanlar, mallarınıda ardında bırakmak istemiyordu. Yanlarına biraz eşya alıp, yola çıkıyordu. Yangının kaynağı olan fırının sahibi olan Thomas Farriner ve ailesi, fırınlarındaki yangından kaçmak için üst kattaki bir pencereden komşunun çatısına tırmanmak zorunda kaldı. Bu çabaları da sonuç verdi ve hayatlarını devam ettirme imkânı yakalamış oldular.
Yangına Müdahele
1666 yılında, Londra’da itfaiye sistemi bulunmuyordu. İtfaiyenin olmamasından dolayı, halk ve yerel askerler yangınla mücadele etmek zorunda kaldı. Bu müdahale profesyonel bir durum değildi. Kova kova, su fıskiyeleri ve ateş kancaları kullandılar. Ekipman yerel kiliselerde saklanıyordu. 4 Eylül günü, Londra’nın yarısı alevler içindeydi. Kralın kendisi de itfaiyecilere katıldı ve alevleri söndürmek için, onlara kova kova su verdi. Ancak, yangının devam etmesini engelleyemedi. Mülteciler, şehirden hızla kaçmaya başladırlar. St. Paul Katedrali, alevler içinde kaldı. Çatıdaki, tonlarca kurşun eridi ve şehrin sokaklarını adeta bir göle çevirdi. Büyük katedral, bu büyük yangına daha fazla direnemedi ve çöktü. Neyse ki Londra Kulesi, yangından kurtuldu. Pepys, Donanma Amirali ile konuştu ve yangın yolundaki evleri, havaya uçurmaları konusunda anlaştı. Buradaki amaç, evleri yok ederek yangının evden eve yayılmasını önlemekti.
Büyük Londra Yangını bitmesi için, alana ihtiyaç duyan bir yangın olayıydı. Evleri kaldırmak, yangını söndürmek için bir alan meydana getirmekle aynı anlama geliyordu. Bu sırada, barut kullanan Deniz Güçleri talebi yerine getirdi. Ancak patlamaların sesi, bir Fransız işgali olduğu söylentilerini ortaya çıkardı ve daha fazla paniğe yol açtı. Sonunda yangın, 5 Eylül 1666 Çarşamba günü büyük ölçüde kontrol altına alındı. Ancak, minik yangınlar çıkmaya devam etti, ancak bu küçük yangınlar çok büyümeden kontrol altına alınabildi. Yangının bitmesinden sonra, devam eden birkaç gün boyunca zemin, üzerinde yürüyemeyecek kadar sıcak kaldı. İnsanlar, böyle büyük bir yangınla karşılamış olmaktan dolayı şaşkındı. Bazı kişiler, bu önemli günü yazmaya karar verdi. Büyük Londra yangınından bahseden kişilerden biri de Pepys’di. Günlüğüne Kral Charles II’nin bile yangını söndürmeye yardım ettiğini kaydetti. Günlüğü sayesinde, yaşanan bu elim olay hakkında geniş bilgiler elde edilme imkânı bulundu.
Londra Yangını Sonrası Şehrin Durumu
Büyük Londra Yangını sonunda, Londra’nın sadece beşte biri ayakta kaldı. Geri kalan kısmı yok olmuştu. Neredeyse, tüm binalar yıkıldı. Ancak şaşırtıcı bir şekilde sadece, altı kişi öldü. Bu kadar az can kaybının olmasına o dönemde evlerin tek katlı olması vardı. Ayrıca yangını söndürmeye çalışmaları yerine kaçmaları yani yangından uzaklaşmaları, ölüm sayısını azalttı. Yüzbinlerce insan evsiz kaldı. Seksen dokuz ibadethane, çok sayıda devlet binası, hapishaneler, marketler ve elli yedi adet üniforma şirketi sadece kül yığınından ibaretti. Mülk kaybının, 5 ila 7 milyon sterlin arasında olduğu tahmin ediliyordu. Londra’nın yanmış bölgesini, yeniden inşa etmek yaklaşık 50 yıl sürdü. St Paul Katedrali’nin yeniden inşaası 1711 yılına kadar tamamlanmadı. Yaklaşık 1667 kişi molozları temizledi ve yanmış alanı inceledi.
Yeni şehir planlaması yapmak ve bina yönetmeliklerini oluşturmak için, çok çaba sarf edildi. Yıl sonuna kadar, sadece 150 yeni ev inşa edildi. Bu evler de, geçici olarak düşünülmüştü. Kiliseler gibi kamu binalarının masrafları vergilerden alınan parayla ödendi. Can kaybının yanı sıra, finansal maliyetler de şaşırtıcıydı. Orta Çağ’da inşa edilen, 13.200 ev, 87 cemaat kilisesi, The Royal Exchange, Guildhall ve St. Paul Katedrali tamamen yıkıldı. Maliyetlerin, 10 milyon sterlin olduğu tahmin edildi. Daha sonra, zeki iş adamları, yangınları söndürmek için erkek istihdam ederek mali kayıp risklerini azaltmış olsalar da sigorta teminatı sağlama fırsatı buldular: ilk itfaiye ekipleri kuruldu. Büyük Londra yangını, olana kadar da çok sayıda yangın meydana gelmişti. Ancak, bu yangınların hiçbiri bu denli büyük olmadığı için profesyonel bir söndürme ekibi ihtiyaç olmamıştı. Bu vahim olaydan sonra itfaiye kurumu oluşturuldu. Bazı kaynaklarda, yangının kasten çıkarıldığı yazmaktadır. Yangının hemen ardından, (Lucky) Hubert adında zavallı bir Fransız saat ustası, kasten yangını başlattığını iddia etti. Dönemin adaleti hızlıydı. Bu saat ustası hakkında, hemen karar verildi. Kasten yaktığı söylenen kişi zaman kaybetmeden asıldı.
Yangın Hakkında Ortaya Atılan Fikir ve Sanat Eserleri
Bu dehşet verici yangın, bir felaket olmasına rağmen şehirde adeta temizlik etkisi yarattı. Aşırı kalabalık ve hastalık dolu sokaklar yıkıldı ve yeni bir Londra ortaya çıktı. Daha sonra Pudding Lane’de, yangının başladığı ve bugün görülebildiği yere, Eylül 1666’daki o korkunç günleri hatırlatan bir anıt dikildi. Sir Christopher Wren’e Londra’yı yeniden inşa etme görevi verildi ve başyapıt olan St. Paul Katedrali’nin yeniden inşaasına 1675’te başlandı ve 1711’de tamamlandı. Sir Christopher anısına Katedralde “Si Monumentum Requiris Circumspice” yazan bir yazıt bulunmaktadır. “Onun anıtını arıyorsan etrafına bak”. Jane Rugg Büyük Londra Yangını konusundan bahsederken 1666’da organize bir itfaiye olmadığını söylemiştir.
Yangınla mücadele, çok az beceri veya bilgi ile yapılmıştır o yıllarda. Bu beklenmeyen büyük yangın ile mücadele etmek için deri kovalar, baltalar ve su fıskiyelerinin kullanıldığını söylemiştir. Kullanılan bu malzemeler de etkisi az olan materyaller olmuştur. Daha sonraları birçok kişi bu kötü gün hakkında yorumlarda bulundular. Büyük Londra Yangını olarak, kayıtlara geçen bu yangının nasıl çıktığı her zaman soru işareti olarak kaldı. Kimi kasten olduğunu iddia etti, kimi ise doğal afet olarak gördü bu olayı. Ancak herkesin kabul ettiği bir gerçek var ki, bu yangın Londra açısından bir dönüm noktası oldu. Şehrin yenilenmesi, su anki görünümüne ulaşması bu yangının sonucunda oldu. Ayrıca, düzenli bir yangın müdehale ekibince duyulan ihtiyaç da bu yangının ardından anlaşıldı. Tarihe The Great Fire of London olarak geçti. Hakkında sayısız yazılar kaleme alındı. Dünya basınında dahi kendine yer edindi. Bir fırın dükkanından çıkan küçük yangının kocaman bir şehri yok etmesi tarihe geçecek bir olaydı. Günlükler ve hikayeler bu yangını konu aldı.
Kaynakça;
- https:/www.museumoflondon.org.uk/discover/great-fire-london-1666
- https:/www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofEngland/The-Great-Fire-of-London/
