Dungan İsyanı Nedir?
Din ve etnik kökene bağlı olan savaşlar, tarih boyunca oldukça sık görülmüştür. Bu savaşlar, çeşitli ayaklanmalar ve isyanlar, insanları değerlerine ve kökenlerine göre bölme eğilimindedir. İşte yine bu fenomenin bir örneği Dungan İsyanı’dır. Dungan İsyanı Çin’de, 1862 ila 1877 yılları arasında gerçekleşen bir ayaklanmadır. 1895 yılında, isyanın devamı niteliğinde olaylar gerçekleşse de asıl büyük olanı, 1862 yılında başlamıştır. Yaşanan olaylar neticesinde, 8 milyon ila 10 milyon arasında zayiat olduğu bilinmektedir.
Oldukça büyük çaplı bir olumsuzlukla sonuçlanan savaşın başlangıcı, son derece basit bir olaydır. Savaş, bir Han tüccarının, tüccarın talep ettiği miktarı ödemeyen bir Hui’li alıcıya sattığı bambu direkleri üzerine çıkan tartışma neticesinde baş göstermiştir. Fakat, etnik durum ve dinin etkisini anlamak için Hui halkından bahsetmek gerekir. Çin’in Hui halkı, genellikle kuzeybatı illerinde ve orta ovada bulunan, ağırlıklı olarak Müslüman olan bir gruptur. Ancak, yoğun olarak bulunduğu bölgeler dışında ülke çapında da dağılım göstermişlerdir. Han halkı ise Müslüman olmayan, Doğu Asya’ya özgü bir etnik gruptur.
Dungan İsyanı Gelişim Süreci
Yani, başlangıç sebebi olarak görülen tartışmanın altında uzun yıllar tarihe kazınan dini çatışmalar yer almaktadır. Hali hazırda Hui halkı, nihai hedef olarak bölgelerinde kendileri için bağımsız Müslüman bir ülke oluşturmayı seçmişti. Bunun üzerine, Hui halkının ayaklanması Gansu, Ningzia ve Shaanxi’deki Sarı Nehir kıyılarında meydana geldi. Nispeten, organizasyondan yoksun bir saldırı olmasına karşın kanlı sonuçlar verdi. 2 milyon civarında, Hui halkından insanın ölmesine karşılık 6 milyon kadar Han insanı hayatını kaybetti. Bu kayıplar da, bölge nüfusunun yüzde ellisinden daha fazlasının yok olduğu anlamına geliyordu.
Qing hanedanlığı, isyanı durdurmak için harekete geçti. Fakat bu hareket, barış içeriğinden ziyade bir katliamı bünyesinde barındırıyordu. Sincan’ı, Hui halkından kanlı bir operasyonla geri aldılar. Üstelik, Hui liderlerinden ikisinin ölü bedenleri halkın gözü önünde yakıldı. Vahşi uygulamalarından sonra Hui halkının bir kısmı Rusya’ya kaçtı. Toplamda 15 yıl süren Dungan İsyanı, bazı araştırmacılar için kayıtlara geçen 8-10 milyondan daha fazla kayıpla sonuçlandı.
Kaynaklar;
