Osmanlı İlk Deniz Savaşı
Osmanlı ilk deniz savaşı 1416 yılında, Venediklilere karşı gerçekleşti. Bu savaşa kadar, denizlerde Osmanlı gemilerinin yüzdüğü, çeşitli kayıplar ve zaferler elde ettiği bilinse de hiçbiri resmi bir savaş olarak kayıtlara geçmedi. Belli dönemlerde, belli denizlere hükmetse de bu aşamaya gelene kadar Osmanlı, birçok zorluğun üstesinden geldi. Osmanlı Devleti, henüz daha beylik halindeyken sınırları ve edinimleri çerçevesinde bir ”kara” gücüydü. Öyle ki Osmanlı erken döneminde yalnızca Batı ve Orta Anadolu’nun belli kısımlarını bünyesinde barındırıyordu.
Fakat kısa süre içerisinde, Marmara ve Karadeniz kıyılarının bir kısmını, topraklarına katmayı başardı. Bu vesileyle yalnızca, bir kara gücü olmaktan çıkmıştı. Denize kıyısı olduğundan, askeri birliklerine bir donanma da eklemesi gerekiyordu. Bu donanmanın temelini fethettiği Karesi Beyliği’nden elde ettiği gemiler oluşturdu. Aynı süre içerisinde, Ege Denizi çevresinde bulunan Aydın, Menteşe ve Saruhan beylikleri deniz faaliyetlerini hızla ilerletmekteydi. Bununla beraber, Osmanlı’nın Rumeli’yi ele geçirmesi de denizlerle yakından ilişkisi olan Venedik, Doğu Roma ve Ceneviz ile kızışmaları arttırmıştı. Başlangıçta, bu devletler ile ekonomisine güç katacak ticari bağlantılar kursa da ilerleyen safhalarda bu devletler tehlike unsuru olacaktı. Yalnızca, Rumeli’ye geçiş için dahi Venediklilere ve Cenevizlilere belli ücretler ödeniyordu.
Osmanlı İlk Deniz Savaşı Çanakkale Boğazının Önemi
Çanakkale Boğazı’nın, güvenliğini sağlaması için Osmanlı’nın deniz kuvvetlerini güçlendirmesi gerekiyordu. Bunun üzerine, 1.Murat döneminde Kocaeli’ne kurulan tersaneden gemilerin yapımı başladı. 1. Bayezid döneminde, Batı Anadolu beylikleri Osmanlı bünyesine katılınca; Osmanlı’nın denizler üzerinde etkisi arttı. Fakat hala, Venedik ve Ceneviz’in etkisi çok daha fazlaydı. Bunun üzerine, Gelibolu’ya da bir tersane kuruldu. Yine de, Venediklilerin ve Cenevizlilerin güçlü donanması durdurulamadığından, Çanakkale Boğazı’nın kontrolü tam anlamıyla ele geçirilemedi.
İlerleyen süreçte, kontrolün sağlanmaması üçüncü İstanbul kuşatmasının başarısızlıkla sonuçlanmasına sebebiyet verecekti. Çünkü, Venedikliler kolaylıkla geçtiği boğaz üzerinden Bizanslıları rahatlatacaktı. Bu sebeple, 1. Bayezid İstanbul’a Güzelce Hisarı yaptırdı. Bizans karşılık olarak, Fransa’dan donanma talebinde bulundu. 6 gemilik filo Doğu Roma’ya yolculuğu esnasında Çanakkale Boğazı’nda 17 Osmanlı gemisi ile karşılaştı. Bu gemiler bertaraf edilince, resmi olarak Osmanlı ilk deniz savaşı galibiyetini alamasa da ilk deniz zaferini elde etti. Fakat, Fransa’nın müttefikleri Venedik ve Cenevizlilerin gemileri de boğaza gelince Osmanlı gemileri geri çekilerek Kocaeli limanına sığındı. Bizanslıların talep ettiği yardım sayesinde, gemileri İstanbul’a ulaşmayı başardı.
1. Mehmet Dönemi Osmanlı Deniz Savaşı’na Girdi
1.Mehmet’in (Çelebi Mehmet) tahta geçmesiyle beraber, Osmanlı donanmasına 17’si kadırga olmak üzere 112 gemi eklenmesini emretti. Bu donanma ile Osmanlı, hem Çanakkale Boğazı üzerinde biraz olsun kontrol sağlamaya çalıştı. Ege Denizi’nde, Venediklilere bağlı birkaç adaya başarılı çıkartmalar düzenledi. Venedikliler, onlar için oldukça olumsuz olan bu olaylara sessiz kalmadı. 1416 yılında, Amiral Pietro Loredano komutasındaki 15 kadırgadan oluşan filo Ege sularına indi. Amaçları, boğazdaki ticaret kontrolünde rol sahibi olmaktı. Osmanlı kara sularına ulaştıklarında, yanlarında getirdiği diplomatlar aracılığıyla bu isteklerini dile getirdiler. Henüz, savaşa yönelik bir ortam görünmüyordu.
Fakat o esnada, bölgeden geçen izinli bir Ceneviz ticaret gemisi Venediklilerin saldırısına uğradı. Osmanlı, bu duruma müdahale etti. Amiral Pietro’nun karşılık vermesiyle, 29 Mayıs 1416 yılında Osmanlı ilk deniz savaşı başladı. O esnada Venedik’in, 15 büyük kadırgasına karşılık Osmanlı’nın 13 Çektiri‘si ( Çektiri: Yelken desteği ve kürekle mesafe alabilen eski gemi türü) ve 21 küçük gemisi bulunuyordu. Üstelik; toplarla donatılan Venedik gemileri, okla karşılık verecek Osmanlı gemilerine nazaran oldukça üstündü. Birer birer parçalanan Osmanlı gemileri, şehit olan birçok Osmanlı askeri ve donanmanın başındaki Çalı Bey ile savaş kaybedildi. Bu kayıp sonrası 1.Mehmet Venediklilerin denizdeki üstünlüğünü kabul etti ve Venediklilere ait ticaret gemilerinin boğazdan serbest geçiş yapabilmesi ayrıcalığını tanıdı.
Kaynaklar;
- Ottoman Navy – Wikipedia
- Ottoman–Venetian peace treaty (1419) – Wikipedia
- Osmanlı – Venedik Deniz Savaşı (turktarihim.com)
