Hürrem Sultan
Hürrem Sultan, bir başka adıyla “Alexandra Lisowska” dır. Polonyalıların geleneklerine göre Aleksandra Lisowska adıyla bilinmektedir. Türk geleneklerinde ise Hürrem Sultan veya Hürrem Haseki Sultan olarak da anılmaktaydı. Farsça kökenli Hürrem, Türkçede “güler yüzlü kişi” ve Arapçada Kerîme, yani “asil olan kişi” anlamlarına gelir. Memleketi; Ukrayna’nın Polonya hakimiyetindeki Rohatyn, Rutenya bölgesidir. 1506 tarihinde bu bölgede dünyaya gelmiştir. Kızıl saçlı, yeşil gözlü, beyaz tenli, zekası ve cesareti ve iyi huylu kişiliği ile Osmanlı İmparatorluğu tarihine geçecek ve Sultanlar Sultanı Kanuni Sultan Süleyman’ın gönlünü fethetmeyi başaracaktır. Osmanlı İmparatorluğu’nun en güçlü kadın figürlerinden birisi olmayı başarmış ve devlet yönetimde de etkisi oldukça görülmüştür.
Renkli kişiliği ve hayatı sebebi ile hayatı ve yaşamı bir çok tiyatro opera ve romanlara konu olmuştur. Aynı zamanda, hayırsever biri olarak ta bilinen Hürrem Sultan, bir çok eserler yaptırmıştır. Bunların en fazla bilinenleri, Haseki Külliyesi ve Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesidir ve bu yapılar hala yaşamaktadır.
Hürrem Sultan Saraya Nasıl Girdi?
Yaşadığı bölge Rohatyn , Tatarlar tarafından saldırıya uğrayınca, tatarların eline esir düştü. Daha sonra köle olarak Osmanlı İmparatorluğunun kontrolündeki, Kırım Hanlığına teslim edilmiştir. Ve yine Osmanlı toprağı olan Bulgaristan’ın Varna valiliğine gönderilmiştir. Pargalı İbrahim Paşa’nin Varna ziyaretinde Hürrem’e hayran kalmış ve beraberinde onu da 5 gün sürecek bir yolculukla İstanbul’a getirmiştir. Hürrem Sultan; Sultanlar Sultanı, Cihan Padişahı Kanuni Sultan Süleyman’ı güzelliği, zekası, güler yüzlülüğü, çaldığı enstrümanlar ve yazdığı şiirlerle etkilemeyi başarmış karşılıklı büyük bir sevgi doğmuştur. Saray’da kaldığı süre içinde İslami eğitimler almış ve Türkçesini mükemmel derecede geliştirmiştir. Kanuni Sultan Süleyman’a birçok şiir ve eşinin seferleri sırasında sevgisini gösteren mektuplar yazmıştır.
Saray’a girişinden itibaren fark yaratan kişiliği, zekası ve yetenekleri ile her zaman gözde bir isim olmuştur. Göz önünde oluşu sebebi ile saraydaki çekişmelere sebep olmuştur. Şehzade Mustafa’nın annesi, Mahidevran Sultan ve Kanuni Sultan Süleyman’ın bir önceki eşi ile arasında bir çok çekişme yaşanmıştır.
Kanuni Sultan Süleyman ile Evliliği
Birinci Viyana kuşatmasının ardından, Kanuni Sultan Süleyman hareme gidince Hürrem adındaki yeni bir cariye ile tanıştı. Hürrem Sultan, tatlı dili, zekası ve yetenekleri ile Sultanı kendisine bağlamayı başarır. Bu yakınlık ve sevgi sonunda onu, dünyanın en büyük imparatorunun resmi eşi yapmıştır. Osmanlının ilk resmi nikahını kıydıran kadın olarak tarihe geçmiştir. Hürrem Sultan’ın saraydaki etkisi bu nikahtan sonra daha da artmıştır. Elde ettiği bu güç ona, saraydaki düzeni istediği gibi düzenleme fırsatını vermiştir ve birçok olayın öncüsü olmuştur. Bu evlilikten, 1521 tarihinde Şehzade Mehmet dünyaya geldi. Ardından 1522’de Mihrimah Sultan doğdu.
Sonra arka arkaya, Kanuni Sultan Süleyman’a Abdullah, Selim, Beyazid ve Cihangir adında oğullar dünyaya geldi. Şehzade Abdullah doğumundan bir kaç yıl sonra hayatını kaybetmiştir. Şehzade Selim ise kardeşi Beyazıd ile giriştiği taht mücadelesini, babası Kanuni Sultan Süleymanın desteğini alarak kazanmış ve 1574 yılına kadar 2. Selim olarak tahta kalmıştır. Şehzade Beyazıd ise taht kavgasını kaybetmiş ve İran’a kaçmış ve burada boğdurularak öldürülmüştür.
Hürrem Sultan Sarayda Nasıl Yükseldi?
Hürrem Sultan’ın saraydaki artan etkisi, Kanuni Sultan Süleyman’ın diğer eşi Mahidevran Sultan’ı ( Gülbahar Sultan ) başından beri fazlasıyla rahatsız etmiştir. Eşler arasında, oğullarının, Kanuni sonrasında tahta geçme kavgaları başlamıştır. Gülbahar Sultan’ın oğlu Şehzade Mustafa’nın yaşı ve becerileri nedeni ile tahta yakın olması Hürrem Sultan’ı yeterince telaşlandırmaktaydı. Hürrem Sultan kızı Mihrimah Sultan ile evli olan Sadrazam Rüstem Paşa ile Şehzade Mustafa ile Padişahın arasını açar ve bu Mustafa’nın öldürülmesine kadar gider. Osmanlı tarihindeki bu olay günümüzde hala tartışma konusu olarak yerini korumaktadır. Oğlu Kanuni üzerinde büyük bir etki ye sahip Valide Hafsa Sultan iki gelini arasında bir denge kurmaya çalışsa da çok başarılı olamamıştır. Bu sıralarda Sadrazam Pargalı İbrahim Paşa ile Hürrem Sultan arasındaki çekişme devam etmekteydi.
Hatta bu zıtlaşma Sultan Süleyman’ın çok sevgi besleği, İbrahim Paşa ile arasını açma noktasına kadar gelmiştir. Bu çekişmenin sonucunda Kanuni Sultan Süleyman’ın sevgi ve güvenle bağlı olduğu, Sadrazam Pargalı İbrahim Paşa’nın İdamına kadar gitmiştir.
Hürrem Sultan Neden Vefat Etti?
Hürrem Sultan son kışını çok sevdiği eşi ve Sultanı Kanuni ile Edirne’de geçirdi. Hastalığı fazla ilerleyince, İstanbul’a dönmek zorunda kalarak, Eski Saraya yerleşmiştir. Yakalandığı kulunç hastalığına yenik düşerek 52 yaşında 15 Nisan 1558 tarihinde İstanbul’da hayata gözlerini yumarak vefat etmiştir. Bazı kaynaklarda, zehirlenerek veya kadın hastalığı sebebiyle vefat ettiği de söylenmektedir. Ölüm sebebi ne olursa olsun, bu olay eşi Kanuni Sultan Süleyman’a büyük üzüntü yaşatmıştır. Cenazesi son derece sade bir biçimde gerçekleşti. Cenazesi Süleymaniye Camii gölgesine defnedildi ve daha sonra Kanuni Sultan Süleyman tarafından mezarının üzerine büyük bir türbe inşa edildi. Türbe 1559 yılında Mimar Sinan’a yaptırılmış, dıştan sekizgen, içten on altıgen planlıdır. Kesme taştan inşa edilen türbeyi, mekana silindirik bir kasnağa oturtulan kubbe örter.
Türbe özellikle içindeki çinilerin renk ve kompozisyonu ile özel bir karakter sunar. Türbe duvarları, içte zeminden itibaren çinilerle kaplıdır. Çininin yanı sıra kapı ve pencere kanatları kündekarı tekniğinin harika örneklerini sunmaktadır.
Kaynakça;
- Şenol Tombaş; Kanuni Sultan Süleyman isimli kitabı
- Ayşenur Ergün; Büyük Osmanlının Muhteşem Sultanı Kanuni isimli kitabı
- Erhan Afyoncu; Kanuni ve Şehzade Mustafa isimli kitabı
- Alaın Parıs; Süleyman’ın Son Rüyası isimli kitabı
Yazı çok detaylı ve sürükleyici olmuş, elinize sağlık