Monarşi Nedir?
Monarşi, genellikle itibari ile kral, kraliçe, imparator veya imparatoriçe gibi bir monarkın lider olduğu bir hükümet sisteminin adıdır. Monarşinin en belirgin ve önde gelen özelliği, yöneticinin genellikle bir aile hattı veya soydan soya geçmesidir. Yani, yönetici rolü genellikle bir ebeveyninden çocuğuna geçmektedir.
Ülkemizde, insanlara “monarşi nedir” diye sorulduğunda ise, genel olarak, “monarşinin bir kişinin yönetimi olduğu”, “monarşide iktidarın halktan ziyade, krala ait olduğu”, ve hatta “krallığın anti-demokratik ve olumsuz bir rejim olduğu” yolunda cevaplar almak mümkün. Bu cevaplar, insanların ilkokul birden bu yana sahip oldukları kültürü yansıtmaktadır.
Bu cevapları veren insanlar monarşi sistemini demokrasinin karşıt kavramı olarak görmektedir. Aslında bizim ülkemizde, pek de farkında olmasak da, her nedense, monarşi ile demokrasinin karşıt kavramlar olduğu yönünde yanlış bir algı bulunduğunu bize göstermektedir.
Monarşiler, genellikle anayasal monarşiler ve mutlak monarşiler olmak kaydıyla, iki şekilde olabilir:
- Anayasal monarşi: Bu tür bir monarşide, monarkın yetkileri bir anayasa tarafınca belirlenir ve sınırlanır. Genellikle, anayasal monarşilerde monark sembolik bir figürdür ve gerçek politik güç, bir parlamento yada benzeri bir yasama organındadır. Birleşik Krallık ve Japonya bu tür monarşilere örnek olarak söylenebilir.
- Mutlak monarşi: Bu tür bir monarşide, monark genellikle kısıtlamaya maruz kalmadan egemenliği kontrol altında tutar. Mutlak monarkların yetkilerinde genellikle sınırlandırma yoktur ve hükümetin diğer dalları üzerinde tam yetkiye sahibidirler. Suudi Arabistan, bu tür bir monarşi sistemine örnektir.
Monarşiler, yönetim modeli olarak, binlerce yıl boyunca varlığını sürdürmektedir ve dünyanın birçok bölgesinde hala yönetim şekli olarak kullanılmaktadır.
Bu Sistem İle Yönetilen Ülkeler
2023 itibariyle, dünyada bazı ülkeler bu yönetim sistemini benimsemiştir. Fakat bu monarşilerin bir çoğu, anayasal monarşi formunu alır; yani, monark genellikle sembolik bir rol oynamaktadır. Ve gerçek politik güç genellikle bir parlamento veya başka bir yasama organıdır. Aşağıda, monarşi ile yönetilen ülkeleri aşağıda sizler için sıraladık:
- Anayasal Monarşiler:
- Birleşik Krallık: Kraliçe Elizabeth II (2021’deki bilgilerime göre)
- Japonya: İmparator Naruhito
- İspanya: Kral Felipe VI
- Hollanda: Kral Willem-Alexander
- İsveç: Kral Carl XVI Gustaf
- Danimarka: Kraliçe Margrethe II
- Belçika: Kral Philippe
- Norveç: Kral Harald V
- Kanada: Kraliçe Elizabeth II (Birleşik Krallık monarkı aynı zamanda Kanada’nın monarkıdır.)
- Avustralya: Kraliçe Elizabeth II (Birleşik Krallık monarkı aynı zamanda Avustralya’nın monarkıdır.)
- Mutlak Monarşiler:
- Suudi Arabistan: Kral Salman bin Abdulaziz
- Esvatini: Kral Mswati III
- Vatikan: Papa Francis (teknik olarak bir elective absolute monarchy, yani seçimle belirlenen mutlak monarşi)
Bu liste tamamlanabilir ve monarkların kim olduğu, zaman geçtikçe değişebilir. Monarşiler genellikle halef prensiplerine bağlı kalırlar ve bir monarkın ölümü, tahttan çekilmesi veya başka bir sebele görevi bırakması durumunda taht genellikle bir halef talip olur.
Yukarıdaki bilgiler, Eylül 2021’e kadar olan bilgilerdir. Daha sonraki tarihlerde değişiklikler olabilir.
Kaynaklar:
www.anayasa.gen.tr
wikipedia.org
Web araştırmaları
