Parfüm’ün Tarihi
Parfüm tarihi, eski Mısır, Roma İmparatorluğu, Mezopotamya ve Pers İmparatorluğu’nda koku örnekleri keşfedildiği için binlerce yıl öncesine dayanıyor. Eski çağlarda parfüm hijyen ve temizlik için kullanılmasının yanı sıra törenlerde asaletin sembolü olarak kullanılmıştır.
Tarih Çantası olarak bu yazıda dünyanın dört bucağında bulunan kültürlerde parfümün tarihinin yanı sıra icadını ve kullanımından bahsedeceğiz.
Dünyada Parfüm Tarihi
İnsanlar yıllar boyunca, parfümü birçok farklı şekilde kullandılar. Moda endüstrisinde temel bir ürün önce asaleti ayırt etmek için bile kullanılıyordu. Pek çok kültürde pahalı ve zor bulunan bir ürün olduğu için sadece üst sınıflar parfüme erişebiliyordu. Kayıtlara geçen ilk üretici Tapputi adında bir kadın kimyagerdi. Mezopotamya uygarlığına ait M.Ö. 2. bin yıl öncesine ait bir kil tablette onun hakkında yazılmış birçok hikaye açığa çıkarılmıştır.
Çağlar boyunca farklı medeniyetler, kokuları ve parfümleri birçok ilginç şekilde kullandılar. İşte, pek çok eski uygarlıklardaki parfüm kullanımı
Eski Mısır’da Parfüm Çok Önemli
Koku, Mısır yüksek sosyetesinde büyük önem taşıyordu. Hatta, Mısır mitolojisinde Tanrı Nefertem’den parfümün efendisi olarak söz edilir. Nefertem genellikle eski parfümlerde ortak bir bileşen nilüferleri taşırken tasvir edilir. Mısırlılar, doğal malzemeleri kokusuz yağlarla damıtarak parfüm imal ettiler. En popüler kokuları yerel çiçeklerden, meyvelerden ve aromatik ağaçlardan elde eden Mısırlılar törenlerde tütsü kullandılar. Tütsü ve mür ticareti Mısır’ın uluslararası ilişkilerinde büyük rol oynadı. Mür, ilaç yapımında ve parfümeride yararlanılan kokulu ve yapışkan bir reçine türdür. Özellikle Yakın Doğu’da kullanılır.
Kleopatra ve Hatshephut gibi ünlü Mısırlı kraliçelerin vücutlarının, odalarının ve banyolarının güzel kokmasını sağlamak için parfüm kullandıkları ve hatta mezarlarına parfüm bırakıldığı söylenir.
Eski İranlılar Parfüm Kullandı Mı?
Eski İranlılar parfümden daha az etkilenmiş değildi. Pers uygarlığı yüzlerce yıl parfüm ticaretine hükmettiler. Ayrıca, Persler yağ bazlı olmayan parfümün mucitleri olarak kabul ediliyor. Sasani dönemi sırasında parfüm ve demlenmiş aromatik bitki suyu üretimi oldukça yaygındı. Pers ülkesinde soylu sınıfta parfüm kullanımı önemli yer tutuyordu. Pers krallarının arkadaşlarının ve akrabalarının kullanmasına izin verilmeyen kendi “imza kokuları” bulunuyordu. Pers krallarından Persepolis Darius sık sık parfüm ve tütsü şişelerini tutarken resmedilir. Bir başka Pers kralı Xerxes Pers parfümlerinde sık sık kullanılan çiçeklerden biri olan zambaklarla resimleri yapılmıştır. Pers uygarlığında, parfüm yapılırken kullanılan ekipmanların ve çok sayıda imalathanelerinin olduğu belgelerle kanıtlanmıştır. Bu belgelere göre Pers halkı farklı kokuları ve yeni koku çeşitlerini üretmeyi seviyordu.
Eski Roma Halkı da Parfüm Tutkunuydu
Eski Romalılar ve Yunanlılar, parfüm üretim sürecini dikkatlice belgelemişlerdir. Hatta, günümüzde bu belgelerden yola çıkılarak birkaç Greko-Romen kokusu yeniden üretilmeye başlanmıştır. Bugün tasarlanan bu kokulardan biri kökeni M.Ö. 1850 yılına dayanan dünyanın en eski parfüm fabrikasından geliyor. Aşk tanrıçası Afrodit ibadet ederken tapınaklarında parfüm ve kokular kullanırdı. Ancak, sadece dini amaçlar için kullanılmıyordu. Parfüm, Roma’nın çiftçilikle uğraşan küçük bir köyden küresel bir merkez üssüne dönüşmesinin büyük bir parçasıydı. Romalıların yılda yaklaşık 2.800 ton ithal tütsü ve 550 ton mür kullandıkları tahmin ediliyor. Bu kokular, halka açık hamamlarda suya güzel kokmasını sağlamak için ve cilt ve saç bakımı için üretilen balsam, yağ ve parfüm gibi kişisel bakım ürünlerinde kullanılmıştır. Yazar ve filozof olan Yaşlı Plinius gibi bazı Romalıların zenginlikleri ve savurganlıkları nedeniyle parfüm kullanmaları kınandı. Roma düştüğünde parfüm gibi lüks eşyalar yasaklandı ve Avrupa’da parfüm yüzlerce yıl popülerliğini tekrar kazanamadı.
Eski Hindistan ve Çin Halkı
Avrupalılar bir süre parfümlere sırtlarını dönerken, diğer kültürler düzenli olarak parfüm kullanımının tadını çıkardı. Mesela, kutsal Hint Tantrik rtüellerinin törenlerinde ve tapınaklarının merkezinde parfüm kullanımı vardı. Eski Çinliler, mürekkep gibi birçok eşyayı parfümle karıştırdılar. Ayrıca, özellikle evlerinde ve ibadethaneler gibi belirli alanlarda parfüm kullandılar. Bunun yanı sıra Çinliler birçok hastalıktan insanları kurtarmaya yardımcı olabileceğine inandıkları için dezenfeksiyon ve temizlik için parfüm kullanmaya yöneldiler. Genel olarak, vücutlarına parfüm sürmekten ve dünyadaki güzel kokulara sahip olmaktan çok nasıl kullanacakları konusuna odaklandılar.
Sui ve Song hanedanlarının yönetimi sırasında, soylu Çinliler İpek Yolu üzerinden malzeme ithal ederek kişisel parfümler kullanmaya başladılar. Yuan, Ming ve Qing hanedanlarının yönetimi döneminde, parfüm kullanımı halk arasında yaygınlaşmaya başlamıştı. Oryantal kokular ağırlıklı olarak bitki ve baharatlara odaklanıyordu ve bunların çoğu aynı zamanda gıda ve ilaç olarak kullanılıyordu.
Ortaçağ ve Rönesans Döneminde Parfüm Kullanımı
Parfüm kullanımı orta çağ ve Rönesans döneminde de sürdü. M.S.11. yüzyılda Haçlı seferleri sırasında, Haçlılar parfüm yapım malzemeleri ve tekniklerini Avrupa’ya geri getirmeye başladılar. Gül yapraklarını damıtma tekniği de dahil olmak üzere parfüm yapım malzemelerini uzak doğudan ve orta doğudan elde ettiler. Hıyarcıklı veba salgını sırasında doktorlar hastalığı önlemek için şifalı bitkiler, yağlar ve baharatlarla dolu kuş benzeri maskeler takarlardı. Kokulu yağların ve kokulu malzemelerin “veba kokusunu” ortadan kaldırabileceği inancı, Ortaçağ Avrupa’sında koku kullanımının popülaritesinin artmasına yardımcı oldu mu?
M. S. 14.yüzyıla gelindiğinde, İtalyanlar parfüm yapma sürecini neredeyse mükemmelleştirdiler ve sıvı parfümler katı olanların yerini almaya başladı. Marco Polo ve ekipleri, Venedik’i büyük bir koku ticaret merkezine dönüştüren seyahatlerinden birçok eşsiz aroma getirdi. Fransız kralıyla 1519 yılında evlenen zengin bir İtalyan olan Catherine de Medici, Avrupa’nın geri kalanına parfüm getirdiği için itibar görür. İtalyan parfümeri Rene la Florentin portakal çiçeği ve bergamottan onun için imza niteliğinde olan bir koku tasarlar. Macaristan kraliçesi gibi diğer soylular, parfümün popülerliğinin Avrupa’ya yayılmasına yardımcı oldu. Bu, parfümün bir moda aksesuarı olarak kullanılmaya başlandığı zaman olarak kayda geçer.
Avrupalı erkekler ve kadınlar vücutlarına, kıyafetlerine ve peruklarına parfüm sıkarlardı. Ardından insanlar, hayvanlardan elde edilen amber, misk ve misk yağı gibi daha karmaşık bileşenleri parfüm formülünün içine dahil etmeye başladılar. Düzenli olarak banyo yapmak hala popüler olmayan bir uygulama olduğundan, parfüm vücut kokusunu örtbas etmek için kullanılıyordu. Üst sınıfları alt sınıflardan ayırt etmeye yardımcı olduğu için parfüm kokusu her daim modaydı.
Türkler Parfüm Kullandılar Mı?
Türkler tarihi ipek yoluna egemen bir uygarlık olduğu için parfümün gelişimi sürecinde her zaman uyum sağlamışlardı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde gül yağı ve gül suyu üretilirdi. Gündelik yaşamda gül suyu yoğun şekilde kullanılırdı. Gül yağı ve gül suyunun üretimi Gülhane olarak anılan yerde yapılırdı. Üretilen gül suyu ve gül yağları altın veya gümüş materyallerle tasarlanan “Gülabdan” adı verilen özel kaplar içinde konuklara sunulurdu.
Parfüm Üretme Yöntemleri ve İlk Kullanımlar
Parfüm üretmek için kullanılan yöntemler çağlar boyunca büyük ölçüde değişti.Kokuları bir çeşit kese içinde taşıma uygulamasından başlayarak bugün sahip olduğumuz sıvı parfümlerle biten parfüm üretme ve parfümün ilk kullanımları büyüleyicidir.
Parfüm İlk Olarak Nasıl Üretildi?
İlk parfüm, ağaç kabuğu, odun, kökler, yapraklar, çiçekler ve tohum gibi doğal malzemeler kullanılarak üretildi. Parfüm üretimi ilk olarak Mısır ve Mezopotamya’da başlamıştır ve daha sonra Persliler ve Romalılar tarafından geliştirilmiştir. Bu eski uygarlıklar kokulu malzemeleri genellikle dini törenlerde kullanmak veya vücutlarını yağlamak için balsamlara dönüştürdü. Mür ve tütsü ağaçlardan elde edilip tütsü haline getirilirken, gül ve nane gibi diğer bitkiler yağlarla harmanlanmıştır. Ticaret yolları yayıldıkça, egzotik baharatlar ve bitkiler gibi daha çeşitli kokular kullanıldı. Bu ürünler genellikle suda bekletildi ve aromaterapi ürünlerine dönüştürüldü. Parfüm şişeleri ahşap ve kilden yapılmış kaplar olarak doğdu ve yıllar içinde güzel renkli cam şişelere dönüştü. Parfüm ve kokuyu muhafaza etmek için el boyaması vazolar ve hatta oyulmuş değerli taşlar da kullanılmıştır.
Parfümün İlgi Çeken İlk Kullanım Amaçları
Her eski kültürün, koku için farklı kullanımları vardı. Pek çok ritüellerde, parfüm ve tütsü kullanılıyordu ancak banyo ve vücut kokusu olarak da değerlendiriliyordu. Özellikle, Mısırlılar olmak üzere birçok kültürün cenaze törenlerinde bile kullanıldı.
Parfümü temizlik amacıyla kullanan kültürler de bulunuyor. Eski Çinliler ve ortaçağ Avrupalıları, parfümün havayı temizlediğine ve hastalıkları önlediğine inanıyorlardı. Eski doktorlar, enfeksiyonları ve hatta akıl hastalıklarını tedavi etmek için parfümleri ilaç olarak kullanırlardı. İlk, kullanım amaçları arasında anti-aging ve güzellik de yer alır.İnsanlar kokulu eldivenler giydi ve “vücudu temizlemek ve güçlendirmek ”için sabunlara parfümler ekledi.
Günümüzde parfümleri ve kokuları milyonlarca insan kullanıyor ve popüler bir moda aksesuarı.
