Vezüv Yanardağı Patlaması
Vezüv Yanardağı, güney İtalya’daki Campania ovasında Napoli Körfezi’nin üzerinde yükselen aktif bir yanardağdır. En son patlamayı 1944 yılında gerçekleşti. Batı üssü neredeyse körfez üzerindedir. Her patlamadan sonra, değişen ve en son 2013 yılında ölçülen 4.203 fit yüksekliğe sahiptir. Somma Dağı adı verilen yarım daire şeklinde yüksek bir sırt kısmını bulundurur. Somma Dağı ile yüksek koni şeklindeki bir yapı arasında Valle del Gigante (Devler Vadisi) bulunur. Koninin zirvesinde, yaklaşık 1.000 fit (305 metre) derinliğinde ve 2.000 fit (610 metre) çapında büyük bir krater vardır. Bu krater, 1944 patlamasında oluşmuştur. Vezüv Yanardağı, civarında ve aşağı yamaçlarında iki milyondan fazla insan yaşamaktadır.
Napoli Körfezi kıyılarında, sanayi kasabaları ve yanardağın kuzey yamaçlarında küçük tarım merkezleri bulunmaktadır. Vezüv muhtemelen, 200.000 yıldan biraz daha kısa bir süre önce ortaya çıkmıştır. Nispeten, genç bir yanardağ olmasına rağmen, M.S. 79 yılında Pompei ve Herculaneum şehirlerini harap edene kadar yüzyıllar boyunca uykuda kalmıştır. 79 ve 1037 yılları arasında, 203, 472, 512, 685, 787, 968, 991, 999 ve 1007’de meydana gelen çeşitli patlamalar bildirilmiştir.
512 Yılı Vezüv Yanardağ Patlaması
512 yılında gerçekleşen, Vezüv Yanardağı patlamaları o kadar şiddetliydi ki, dönemin kralı Teodorik, insanları Vezüv’ün eteklerinden serbest bıraktı. Birkaç yüzyıllık sessizliğin ardından, 1631’de altı ay süren ve giderek şiddetlenerek artan bir dizi deprem meydana geldi. Bu depremleri, 16 Aralık’da büyük bir patlama takip etti. Dağın eteklerindeki, birçok köy yıkıldı ve yaklaşık 3.000 kişi öldü.
Lav akışı, denize ulaştı ve gökyüzü günlerce karardı. 1631’den sonra, yanardağın patlama karakterinde bir değişiklik oldu ve aktivite sürekli hale geldi. Aktivite, sükûnet ve püskürme döngüsünden oluşuyordu. 1660 ile 1944 arasında bu döngülerin birkaçı gözlemlendi. 1660, 1682, 1694, 1698, 1707, 1737, 1760, 1767, 1779, 1794, 1822, 1834, 1839, 1850, 1855, 1861, 1868, 1872’de erüptif bir aşamayı tamamlayan, şiddetli ve aniden tekrarlayan patlamalar meydana geldi. Bu patlamaları, 1906, 1929 ve 1944 yılındaki patlamalar takip etti. Bu yıllarda, püskürme aşamalarının uzunluğu 6 aydan 30-31 yıla kadar, sessiz aşamalar ise 18 ay ile 7-8 yıl arasında değişiyordu. Vezüv Yanardağı konusunda, bilimsel çalışmalar 18. yüzyılın sonlarına kadar başlamadı. 1845’te 1.995 fitte (608 metre) bir gözlemevi açıldı ve 20. yüzyılda volkanolojik ölçümler yapmak için, çeşitli yüksekliklerde çok sayıda istasyon kuruldu.
Ayrıca, sismo-gravimetrik ölçümler için büyük bir laboratuvar ve derin bir tünel inşa edildi. Vezüv çevresinde, toprak oldukça verimli olsa da yamaçtaki bitki örtüsü volkanik gazlar nedeniyle patlama dönemlerinde ölüyordu. Ayrıca, 1631 patlamasından önceki uzun hareketsizlik döneminde bölgede ormanlar ve üç göl bulunuyordu. 1906 patlamasından sonra, genellikle şiddetli patlamalardan sonra meydana gelen çamur akışlarından, yerleşim yerlerini korumak için yamaçlara ormanlar dikildi ve verimli topraklarda ağaçlar hızla büyüdü.
Vezüv Yanardağı ve Pompei ile Herculaneum Antik Kenti
24 Ağustos 79 yılında, yüzyıllarca süren durgunluğunun ardından, Vezüv Yanardağı güney İtalya’da patladı. Roma şehirleri, Pompei ve Herculaneum’u harap etti ve binlerce kişiyi öldürdü. Kalın bir volkan içeriği ve çamur tabakası altında gömülü olan şehirler, tarih boyunca asla yeniden inşa edilmedi ve büyük ölçüde unutuldu. 18. yüzyılda, Pompei ve Herculaneum yeniden kazıldı ve keşfedildi. Bu vesileyle, ani bir doğa olayıyla harap olan fakat şaşırtıcı bir şekilde korunan, eski bir medeniyetin günlük yaşamının benzeri görülmemiş bir arkeolojik kaydı sağlandı. Tarihinin başında, Pompei ve Herculaneum antik kentleri, Napoli Körfezi’ndeki Vezüv Yanardağı yakınlarında, hemen hemen dibine yakın bir yerde gelişti. Erken Roma İmparatorluğu döneminde, çok sayıda üzüm bağları ve meyve bahçeleriyle zengin bölgede birçok insan yaşıyordu.
Tüccarlar, üreticiler ve çiftçiler de dahil olmak üzere Pompeii’de 20.000 kişi bulunuyordu. Hiçbiri verimli toprağın Vezüv Yanardağı’nın daha önceki patlamalarının mirası olduğundan şüphelenmedi. Herculaneum ise 5.000 kişilik bir şehirdi ve zengin Romalılar için favori bir yaz destinasyonuydu. Adını efsanevi kahraman Herkül’den alan Herculaneum, gösterişli mimari yapılara ve büyük Roma hamamlarına ev sahipliği yapıyordu. Bölgede sessiz ve küçük Stabiae kasabası gibi tatil köyleri de vardı.
Vezüv Yanardağı patlaması Pompei’nin Son Günü
24 Ağustos 79 öğle vakti, Vezüv Yanardağı patlayarak küller atmosfere ulaştığında bu zevk ve refah sona erdi. 12 saat boyunca, volkanik kül ve süngertaşı yağmuru Pompei’yi esir aldı ve şehir sakinlerini dehşet içinde kaçmaya zorladı. Patlamanın bitmesini beklemek umuduyla, Pompei’deki mahzenlerde veya taş yapılarda saklanan yaklaşık 2.000 kişi kaldı. Batıdan esen bir rüzgâr, Herculaneum’u patlamanın ilk aşamasından korudu.
Ancak ardından, Vezüv’ün batı kanadından dev bir sıcak kül ve gaz bulutu dalgalandı. Herculaneum şehrini yuttu ve kalan herkese zarar verdi. Bu ölümcül bulutu, şehri gömen bir volkanik çamur ve kaya seli takip etti. Pompei’de kalan insanlar, 25 Ağustos sabahı zehirli bir bulutun şehri sarmasıyla öldü. Zehirli bulutu, kaya ve kül akışı izledi. Tarihçi Tacitus’a yazdığı iki mektupta, insanların başlarını yastıklarla örttüğünü, bu yöntemin taş yağmuruna karşı tek savunma olduğunu belirtti. Aynı zamanda, yanıcı maddelerle yüklü karanlığı içeren korkunç bir bulutun aniden ortaya çıktığını anlattı. 18. yüzyılda, bir kuyu kazıcısı Herculaneum bölgesinde bir mermer heykel ortaya çıkardı.
Yerel yönetim, diğer bazı değerli sanat eserlerini buldu ancak bir süre sonra proje terk edildi. 1748’de bir çiftçi, bağının altında Vezüv Yanardağı patlaması ardından yok olan Pompei’nin kalıntılarını buldu. O zamandan beri, kazılar günümüze kadar neredeyse kesintisiz devam etti. 1927’de İtalyan hükümeti, Herculaneum’da bronz, mermer heykeller ve resimler de dahil olmak üzere çok sayıda sanat eseri buldu. Ayrıca, Pompei’de 2.000 erkek, kadın ve çocuğun kalıntıları bulundu. Bu patlama, adeta Pompei’nin Son Günü oldu.
Karl Briullov, Pompei’nin Son Günü yazısını okumak için linke tıklayabilirsiniz. https://www.tarihcantasi.com/karl-briullov/
Kaynaklar;
Vesuvius | Facts, Location, & Eruptions | Britannica
Mount Vesuvius Erupts – HISTORY
